Chính sách tiền tệ là gì? Chính sách tiền tệ có vai trò quan trọng trong quản lý nền kinh tế của một đất nước. Để duy trì tính ổn định tài chính cũng như thúc đẩy phát triển nền kinh tế, một quốc gia không thể không có chính sách tiền tệ. Trong bài viết hôm nay, cùng tìm hiểu về khái niệm chính sách tiền tệ và cụ thể ảnh hưởng của nó đối với một quốc gia là gì.
Chính sách tiền tệ là gì?
Chính sách tiền tệ hay chúng ta có thuật ngữ Monetary Policy. Đây là một chính sách sử dụng các công cụ hoạt động tín dụng và Forex nhằm ổn định tiền tệ, qua đó giúp duy trì nền kinh tế và thúc đẩy sự phát triển của một quốc gia. Ngân hàng Trung ương là cơ quan tổ chức thực thi các chính sách tiền tệ, mục đích là để ổn định giá trị hàng hóa, tăng trưởng GDP, hạn chế tỷ lệ thất nghiệp.
Chính sách tiền tệ có thể ảnh hưởng đáng kể đến thị trường tiền tệ, tiếp đó là ảnh hưởng đến tổng lượng cung và cầu, do đó mà đây là một công cụ giúp duy trì nền kinh tế của Chính phủ.
Các động thái của Hệ thống Dự trữ Liên bang, tác động đến chi phí và năng lực tín dụng, nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế, bảo đảm lao động, ổn định giá trị hàng hóa và cán cân thương mại với các nước khác.
Dựa vào các quyết định liên quan đến chính sách tiền tệ, FED nỗ lực điều khiển lãi suất và lượng cung tiền của đất nước. Chính sách tiền tệ được thực thi bởi Ủy ban Dự trữ Liên bang và Ủy ban thị trường mở Liên Bang, Ủy ban này gồm có 12 thành viên (tính cả 7 thống đốc Ủy ban Dự trữ Liên bang), điều khiển việc giao dịch chứng khoán Chính phủ ở thị trường mở cho 12 Ngân hàng Dự trữ Liên bang. Chủ tịch Ủy ban Dự trữ Liên bang sẽ mở cuộc cuộc họp với Ủy ban Quốc hội hai lần trong năm, tháng Hai và tháng Bảy để báo cáo về các chỉ tiêu chính sách tiền tệ.
Dự trữ Liên bang, theo tiêu chí của Đạo luật Humphrey – Hawkins năm 1978. Những tiêu chí này trong đó theo dõi kỹ lưỡng các chỉ báo về sự điều chỉnh trong chính sách tiền tệ.
Đặc điểm của chính sách tiền tệ là gì?
Chính sách tiền tệ có thể có những đặc điểm như thắt chặt tín dụng hoặc nới lỏng tín dụng. Khi FED lo sợ rằng nền kinh tế đang tăng trưởng quá mức hoặc giá cả tăng quá nhanh, họ sẽ cứu trợ bằng cách bán chứng khoán chính phủ để thắt chặt các vị thế dự trữ. Phương án này này được gọi là rút nguồn dự trữ. Mặt khác, khi FED thấy rằng nền kinh tế đang tăng trưởng chậm hơn bình thường hoặc suy thoái kinh tế có nguy cơ xảy ra, họ có thể bơm dự trữ mới vào hệ thống ngân hàng thông qua mua chứng khoán từ các sàn giao dịch chứng khoán lớn. Bằng cách mua chứng khoán thay vì bán chúng, FED mở rộng chứ không thu hẹp nguồn cung dự trữ ngân hàng, giúp các ngân hàng dễ dàng đáp ứng các yêu cầu dự trữ và triển khai các khoản vay mới.
Bên cạnh chính sách tiền tệ, FED có một số biện pháp kiểm soát tín dụng có chọn lọc để điều chỉnh chi phí tín dụng. Những biện pháp kiểm soát này bao gồm yêu cầu ký quỹ đối với chứng khoán được mua thông qua sàn giao dịch, trader và mức độ thuyết phục cao. Qua đó, với việc FED nỗ lực thuyết phục các ngân hàng tiếp tục đi theo các khuyến nghị của FED với sức ép gián tiếp. Tuy rằng chính sách tiền tệ khác với chính sách tài khóa, được thực hiện bởi chính phủ liên bang thông qua chính sách chi tiêu và thuế, nhưng cả hai đều có chung một mục tiêu: cân bằng lượng cầu và lượng cung trong nền kinh tế (được đo bằng tổng sản phẩm quốc nội, việc làm và lãi suất), để kiểm soát lạm phát và tình trạng thất nghiệp.
Mục tiêu của chính sách tiền tệ là gì?
Kiểm soát lạm phát và ổn định giá cả
Các ngân hàng trung ương, thông qua chính sách tiền tệ, có thể ảnh hưởng đến việc tăng hoặc giảm giá trị đồng tiền của họ. Để đánh giá giá trị đồng tiền ổn định ta có hai cách: sức mua trong nước của đồng tiền (chỉ số giá của hàng hóa và dịch vụ trong nước) và sức mua bên ngoài (tỷ giá hối đoái của đồng nội tệ so với ngoại tệ).
Tuy nhiên, chính sách tiền tệ được phát hành với mục tiêu chính là ổn định giá trị đồng tiền, nó không đảm bảo mức độ lạm phát bằng không, do đó nền kinh tế có thể không được phát triển. Với tình hình nền kinh tế chậm phát triển, việc giữ có lạm phát ở mức hợp lý (thường là một con số) sẽ thúc đẩy kinh tế tăng trở lại.
Tạo công ăn việc làm, hạn chế tỷ lệ thất nghiệp
Chính sách tiền tệ thắt chặt hay mở rộng đều sẽ tác động trực tiếp đến việc sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực xã hội, quy mô sản xuất kinh doanh và sẽ tác động đến tỷ lệ thất nghiệp của một quốc gia. Và để hạn chế về tỷ lệ thất nghiệp, cần phải để lạm phát tăng ở một mức độ nhất định.
Phát triển kinh tế
Thúc đẩy kinh tế phát triển luôn là mục tiêu hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô của chính phủ các nước, trong đó việc duy trì sự ổn định của tốc độ tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là sự ổn định của giá trị đồng tiền là rất quan trọng, điều này phản ánh niềm tin của người dân đối với Chính phủ. Mục tiêu này chỉ có thể hoàn thành nếu hai mục tiêu trên được thực hiện một cách song song với nhau.
Các mục tiêu bên trên có mối liên kết chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau, không thể tách rời. Nhưng trong ngắn hạn, những mục tiêu này có thể mâu thuẫn hoặc thậm chí triệt tiêu với nhau. Vì vậy, để đạt được các phương án đề ra ở trên một cách đồng bộ, Ngân hàng Trung ương cần kết hợp với các chính sách kinh tế vĩ mô khác trong khi thực thi chính sách tiền tệ. Hầu hết các Ngân hàng Trung ương coi ổn định giá cả là mục tiêu chính và trong lâu dài đối với chính sách tiền tệ.
Các công cụ chính sách tiền tệ là gì?
Chúng ta đã nắm được chính sách tiền tệ là gì, vậy các công cụ trong chính sách tiền tệ sẽ gồm có những gì? FED bao gồm 3 công cụ riêng về chính sách tiền tệ: mua và bán chứng khoán trên hoạt động thị trường mở, quyền đưa ra các yêu cầu về dự trữ cho các tổ chức tài chính, tỷ lệ chiết khấu mà các ngân hàng và tổ chức tài chính phải trả khi họ vay từ một trong các Ngân hàng Dự trữ Liên bang trong khu vực.
Chính sách tiền tệ bao gồm 6 công cụ chính dưới đây:
Công cụ tái cấp vốn
Là một hình thức cấp tín dụng của Ngân hàng Trung ương đối với các Ngân hàng thương mại, Ngân hàng Trung ương làm tăng cung tiền và tạo cơ sở cho các Ngân hàng thương mại đồng thời cấp tín dụng để các Ngân hàng này tạo tiền và giải phóng khả năng thanh toán của họ.
Công cụ tỷ lệ dự trữ bắt buộc
Là tỷ lệ giữa số lượng phương tiện phải vô hiệu trên tổng số tiền gửi huy động được để thay đổi khả năng thanh toán của ngân hàng thương mại (cho vay) của các Ngân hàng thương mại.
Công cụ nghiệp vụ thị trường mở
Là hoạt động của Ngân hàng Trung ương mua bán các loại giấy tờ ngắn hạn trên thị trường tiền tệ, điều tiết cung cầu loại sản phẩm này, tác động đến lượng dự trữ của các Ngân hàng thương mại, qua đó ảnh hưởng đến cung cầu tín dụng của các Ngân hàng thương mại, và điều đó làm xảy ra khối lượng tiền tệ có thể tăng hoặc giảm.
Công cụ lãi suất tín dụng
Đây được coi là công cụ gián tiếp để thực thi chính sách tiền tệ, bởi sự điều chỉnh của lãi suất sẽ gián tiếp làm tăng hay giảm lượng tiền trong lưu thông và có thể kích thích hoặc kìm hãm sản xuất. Đây là một công cụ rất hữu ích. Cơ chế điều hành lãi suất là tổng thể các chương trình, chính sách cụ thể của Ngân hàng Trung ương để điều chỉnh lãi suất thị trường tiền tệ, tín dụng trong một thời gian cụ thể.
Công cụ hạn mức tín dụng
Là công cụ can thiệp hành chính trực tiếp để Ngân hàng Trung ương kiểm soát việc tăng mức cấp tín dụng của các tổ chức tín dụng. Hạn mức tín dụng là mức dư nợ cao nhất mà Ngân hàng Trung ương phải tuân thủ khi buộc các Ngân hàng thương mại phải cấp tín dụng cho một nền kinh tế.
Tỷ giá hối đoái
Tỷ giá hối đoái là sức mua tương đối giữa nội tệ và ngoại tệ. Nó không chỉ thể hiện sức mua của đồng nội tệ mà còn phản ánh cung và cầu ngoại hối. Tỷ giá hối đoái là công cụ, đòn bẩy điều chỉnh cung cầu ngoại hối ảnh hưởng mạnh đến xuất nhập khẩu và hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước.
Chính sách tiền tệ ảnh hưởng nhạy cảm đến sản xuất hàng hóa, xuất nhập khẩu, điều kiện tài chính, tiền tệ, cán cân thanh toán, thu hút vốn đầu tư, dự trữ quốc gia,… Về bản chất, tỷ giá hối đoái không phải là công cụ của chính sách tiền tệ vì tỷ giá hối đoái không làm lượng tiền trong lưu thông thay đổi. Tuy nhiên, ở nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có nền kinh tế đang trong quá trình chuyển đổi, tỷ giá hối đoái được coi là một công cụ hỗ trợ quan trọng cho chính sách tiền tệ.
Tìm hiểu thêm các yếu tố nào ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái
Floating Exchange Rate – Tỷ giá hối đoái thả nổi là gì?
Rủi ro tỷ giá là gì? Có ảnh hưởng như thế nào đến nền kinh tế?
Ảnh hưởng của chính sách tiền tệ ở Việt Nam
Các số liệu thu thập được
Theo số liệu do Oxfam công bố năm 2017, từ năm 1992 đến 2012 tại nước ta, tỷ lệ Palma (tỷ lệ giữa thu nhập của nhóm 10% thu nhập cao nhất so với thu nhập của nhóm 40% thấp nhất) đã tăng 17%, từ 1,48 ( 1992) đến 1,74 (năm 2012). Thể hiện sự chênh lệch giữa hai nhóm này đang được nới rộng.
Theo tiêu chuẩn quốc tế, các hộ gia đình được chia ra 5 tầng lớp kinh tế theo mức tiêu dùng mỗi ngày, gồm có: (1) Nhóm cực nghèo, có chi phí sinh hoạt hàng ngày dưới 1,9 USD; (2) Nhóm nghèo trung bình, sinh hoạt mỗi ngày từ 1,9 – 3,2 USD/ngày; (3) Nhóm kinh tế khó khăn, mức tiêu dùng 3,2-5,5 USD /ngày; (4) An toàn kinh tế, mức tiêu dùng 5,5-15 USD/ngày; (5) Tầng lớp trung lưu toàn cầu, mức tiêu dùng trên 15 USD/ngày.
Mức độ bất bình đẳng thu nhập cũng được phản ánh trong khoảng cách thu nhập giữa người nghèo cùng cực và tầng lớp trung lưu toàn cầu. Năm 2016, thu nhập bình quân đầu người của nhóm thứ nhất là 791.000 đồng, tăng bình quân 5,7% từ năm 2016 đến năm 2019; nhóm thứ năm là 7,8 triệu đồng, tăng cao hơn 6,8%, khiến thu nhập của nhóm thứ năm năm 2016 so với nhóm 1 gấp 9,8 lần và năm 2019 gấp 10,2 lần.
Tuy nhiên, sang năm 2020, trước ảnh hưởng tiêu cực của dịch bệnh Covid-19 và hiệu quả của các chính sách an sinh xã hội đối với người nghèo, lao động thất nghiệp, gia đình chính sách nên nhóm thu nhập thấp đã tăng 7,6% trong thời gian 2016 – 2020, nhanh hơn mức tăng 3,3% nhóm thu nhập cao nhất. Điều này dẫn đến mức chênh lệch thu nhập 2 nhóm này còn 8 lần.
Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới (2018), bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam ngày càng gia tăng trong giai đoạn gần đây và đều xuất hiện ở phạm vi nông thôn, hệ số Gini tăng 0,8 điểm, trong khi không theo dõi được sự thay đổi nào về bất bình đẳng ở phạm vi thành thị. Từ năm 2002 đến năm 2010, hệ số chênh lệch thu nhập giữa nhóm 5 và nhóm 1 của khu vực nông thôn thấp hơn khu vực thành thị là 5,97 lần.
Nhưng từ năm 2012 đến 2016, hệ số chênh lệch tăng lên 8,39 lần, cao hơn so với khu vực thành thị. Chênh lệch tuyệt đối giữa thu nhập của hai nhóm cũng nới rộng từ 703.800 đồng lên 4,993 triệu đồng.
Ngoài ra, nhóm 5 cũng có tốc độ tăng thu nhập bình quân hàng năm cao nhất (40,7%), trong khi nhóm 1 chỉ có tốc độ tăng thấp nhất (33,4%). Điều này thể hiện sự bất bình đẳng thu nhập gia tăng ở khu vực nông thôn là một yếu tố chính làm gia tăng bất bình đẳng thu nhập ở Việt Nam.
Chính sách tiền tệ được áp dụng
Qua nghiên cứu, ngoài ý nghĩa quan trọng là ổn định giá trị tiền tệ, chính sách tiền tệ còn có thể ảnh hưởng đến bất bình đẳng thu nhập xã hội. Gần đây hơn, khi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện cú sốc chính sách tiền tệ thông qua cách tăng tốc độ cung ứng tiền, bất bình đẳng thu nhập có thể sẽ giảm trong thời gian ngắn, cụ thể là từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2020. Nhưng từ tháng 6 năm 2020 trở đi, hiệu ứng này gần như biến mất. Ngược lại, cú sốc thắt chặt chính sách tiền tệ có thể có ảnh hưởng tiêu cực do làm tăng bất bình đẳng thu nhập trong ngắn hạn.
Các biện pháp Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thể thực hiện để hỗ trợ người nghèo và nhóm thu nhập thấp bao gồm: cần sửa đổi Luật Ngân hàng Nhà nước năm 2010 để giảm tình trạng bất bình đẳng thu nhập là một trong số những mục tiêu của chính sách tiền tệ; điều chỉnh lãi suất linh hoạt theo xu hướng giới hạn chênh lệch đầu vào và đầu ra, hạ lãi suất vốn vay để khuyến khích sản xuất và thúc đẩy kinh tế, tăng tỷ lệ người lao động có việc làm trong nước.
Đồng thời, hướng dẫn các tổ chức tín dụng tập trung nguồn vốn, thúc đẩy cho vay nông nghiệp, nông thôn tổng thể, tích cực triển khai các dự án tín dụng đặc biệt như cho vay nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch, hỗ trợ giảm tổn thất nông nghiệp, mở rộng tín dụng, cho vay lúa gạo và thủy sản, hướng đến các địa bàn chưa có mạng lưới ngân hàng.
Bên cạnh đó, tiếp tục tiến hành các chính sách hỗ trợ nguồn vốn, khuyến khích các tổ chức tín dụng tăng cường cho vay nông nghiệp, nông thôn trên tinh thần bình đẳng. Tiếp tục thúc đẩy phát triển tài chính vi mô, quan tâm nhiều hơn về việc triển khai các dự án tín dụng chính sách của các ngân hàng chính sách xã hội.
Thêm nữa, chính sách tiền tệ điều hành nhằm giảm bất bình đẳng thu nhập dựa trên sự kết hợp đồng bộ giữa chính sách tài khóa, chính sách tiền lương và chính sách tiền tệ, giúp ổn định quan hệ cung cầu trong nền kinh tế, tránh tác động kinh tế lên giá các mặt hàng quan trọng, thiết yếu để phòng ngừa tình trạng tăng giá quá mức. Giúp tăng sự hiệu quả phân chia nguồn lực lao động trong nền kinh tế, qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế quốc gia ở mọi lĩnh vực, ngành nghề và cải thiện được chất lượng phát triển.
Như vậy, với chính sách tiền tệ là gì trong nội dung bài viết ngày hôm nay, các bạn đã biết đây là một công cụ quan trọng mà Ngân hàng Trung ương sử dụng để kiểm soát và thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế. Thông qua kiểm soát lạm phát, sự tác động lên lãi suất và thị trường tài chính, chính sách tiền tệ được xem là một phần không thể thiếu đối với một quốc gia. Khi hiểu về khái niệm này, các bạn sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về bức tranh của thị trường.
Xem thêm:
Trade Balance là gì? Vai trò của cán cân thương mại đối với nền kinh tế
FTSE 100 là gì? Thôn tin về chỉ số FTSE 100 của nước Anh
Tôi là Lê Võ Trọng Tú, một Trader Full Time với đam mê phân tích và nhiệt huyết với những con số. Hãy kết nối và chia sẻ cùng chúng tôi – TraderForex. Tôi không hứa sẽ giúp bạn “giàu nhanh”, nhưng tôi sẽ cung cấp cho bạn những “công cụ” để tạo đà phát triển tốt nhất có thể.
